Κατεβάστε το σενάριο

Παραγωγή και σύνθεση

  • Δημιουργός: Μποτέλη Στεφανία

  • Βαθμίδα εκπαίδευσης - Τάξη: Β' Γυμνασίου
  • Διδακτικό αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα
  • Διαθεματικό: Ναι
  • Συνταγμένο σενάριο

Εφαρμογές του σεναρίου

Περίληψη

Σκοπός του συγκεκριμένου σεναρίου είναι αρχικά να εξοικειωθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με τους δύο βασικούς μηχανισμούς σχηματισμού λέξεων, την παραγωγή και τη σύνθεση, και στη συνέχεια, αφού εμπεδώσουν τους δύο αυτούς μηχανισμούς, να εμπλουτίσουν ομαδοσυνεργατικά ένα πολυλεξικό ορολογίας, το οποίο θα έχουν ήδη δημιουργήσει κατά την εφαρμογή του σεναρίου της Θεοδώρας Τριαντοπούλου «Λεξικά Ορολογίας». Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές/μαθήτριες θα εντάξουν σε ορισμένη κατηγορία τους όρους που έχουν ήδη βρει για το λεξικό τους (απλή, παράγωγη, σύνθετη, παρασύνθετη, πολυσύνθετη, λεξική φράση, παραθετικό σύνθετο) και στη συνέχεια θα σχηματίσουν με βάση τους όρους αυτούς νέες λέξεις-όρους (λέξεις παράγωγες, σύνθετες, παρασύνθετες και πολυλεκτικά σύνθετα), δημιουργώντας ουσιαστικά ετυμολογικές οικογένειες.
Για τον σκοπό αυτό κατά την πρώτη φάση, την εισαγωγική (2 ώρες), με τη βοήθεια του/της εκπαιδευτικού, του σχολικού εγχειριδίου της Νεοελληνικής Γλώσσας Β΄ Γυμνασίου, της Γραμματικής της Νέας Ελληνικής (των Χατζησαββίδη & Χατζησαββίδου) αλλά και του διαδραστικού πίνακα, οι μαθητές/τριες επιχειρούν να εμβαθύνουν στα φαινόμενα της παραγωγής και της σύνθεσης δημιουργώντας ορισμούς (για τις παράγωγες, τις σύνθετες, τις παρασύνθετες, τις πολυσύνθετες, τις λεξικές φράσεις και τα παραθετικά σύνθετα) και δίνουν σχετικά παραδείγματα. Με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά ξεκινούν τη μελέτη των δύο αυτών μηχανισμών από τη μεταγλώσσα τους και δημιουργούν τη δική τους γραμματική για την παραγωγή και τη σύνθεση. Συμπληρωματικά, με βάση το έργο που συντελείται στην τάξη, ο/η εκπαιδευτικός δημιουργεί σελίδα στο wiki της τάξης με τίτλο «Παραγωγή και σύνθεση» που περιλαμβάνει τη σχετική θεωρία και τα παραδείγματα που καταγράφηκαν στην ολομέλεια. Ο/η εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές/τριες σε συνεργατική συγγραφή, προκειμένου το θεωρητικό κείμενο να εμπλουτιστεί και να προστεθούν νέα παραδείγματα. Με τον παραπάνω τρόπο εργασίας κατά την εισαγωγική φάση οι μαθητές/μαθήτριες θα συστηματοποιήσουν τις λεξικογραμματικές τους γνώσεις βάσει ενός ευρύτερου σκοπού, την επέκταση του λεξικού που έχουν ήδη δημιουργήσει. Επιπλέον, το κέρδος σε μεταγλωσσικό επίπεδο έγκειται στο γεγονός ότι συνειδητοποιούν πόσο σημαντικός είναι ο ορισμός για την περιγραφή των λεξικογραμματικών φαινομένων και πόσο σημαντική είναι η θεωρητική κατάρτιση ενός λεξικογράφου για τον ορθό λεξικογραμματικό χαρακτηρισμό των λέξεων-λημμάτων.
Για εξάσκηση στο σπίτι μπορεί να ανατεθεί ατομική εργασία για στοχευμένη μελέτη παράγωγων και σύνθετων λέξεων μέσω φύλλου εργασίας, έτσι ώστε οι μαθητές/τριες να ενεργοποιήσουν τη σχετική προηγούμενη γνώση που απέκτησαν στην Α΄ Γυμνασίου και να εμπεδώσουν όσα παρατήρησαν και κατέγραψαν κατά την εισαγωγική φάση (σημασία των αχώριστων μορίων λαϊκών και λογίων για τη σύνθεση λέξεων, χρήση ή μη του συνδετικού φωνήεντος, σημασία των συνθέτων, διαχωρισμός σε α΄ και β΄ συνθετικό και μέρος του λόγου όπου μπορεί αυτά να ανήκουν, παρασύνθετες λέξεις, πολυλεκτικά σύνθετα και ετυμολογικές οικογένειες λέξεων).
Στη συνέχεια, κατά τη δεύτερη φάση, τη διερευνητική-ανακαλυπτική (3 ώρες), οι μαθητές/μαθήτριες χρησιμοποιούν την αποκτηθείσα γνώση, προκειμένου να επιτελέσουν τον σκοπό τους, τον λεξικογραμματικό εμπλουτισμό του λεξικού ορολογίας. Αρχικά, σε ομάδες και προκειμένου να εμβαθύνουν, αναζητούν στο σχολικό εγχειρίδιο (στην έντυπη ή ψηφιακή μορφή του) και στο γνωστικό αντικείμενο-επιστημονικό πεδίο που έχουν ήδη επιλέξει κατά τη δημιουργία του λεξικού, λέξεις-όρους που σχηματίζονται με έναν από τους τρόπους που έμαθαν κατά την εισαγωγική φάση: μία ομάδα θα αναζητήσει παράγωγες λέξεις, δύο ομάδες σύνθετες με αχώριστα μόρια, μία ομάδα σύνθετες που προκύπτουν από την ένωση των θεμάτων δύο λέξεων, μία παρασύνθετες, μία πολυσύνθετες-λεξικές φράσεις-παραθετικά σύνθετα. Τα αποτελέσματα της εργασίας τους τα αποθηκεύουν σε αρχείo Word ή PowerPoint, προκειμένου να τα παρουσιάσουν στους συμμαθητές/τριές τους (1η δραστηριότητα, 1 ώρα).
Στη συνέχεια, οι ομάδες εμπλουτίζουν τα λήμματα του λεξικού που έχουν ήδη δημιουργήσει, προσθέτοντας σχετικές λεξικογραμματικές πληροφορίες σε σχέση με τις λέξεις-όρους που ήδη έχουν επιλέξει αλλά και εμπλουτίζοντας τα λήμματά τους με νέες λέξεις-όρους της ίδιας οικογένειας δημιουργώντας ουσιαστικά ετυμολογικές οικογένειες λέξεων (2η δραστηριότητα, 2 ώρες). Η ιδιαιτερότητα του λεξικού τους έγκειται στο γεγονός ότι μαζί με κάθε λέξη-όρο θα βάζουν νέες λέξεις-όρους (που επίσης θα ορίζονται με συντομία), που θα ανήκουν στις κατηγορίες λέξεων που εντόπισαν και διερεύνησαν κατά την προηγούμενη δραστηριότητα. Για τον σύντομο ορισμό των νέων λέξεων-όρων συνιστάται να συμβουλευτούν το σχολικό εγχειρίδιο ή να κάνουν αναζήτηση του όρου στο διαδίκτυο (ιστοεξερεύνηση) ή να συμβουλευτούν το Ηλεκτρονικό Λεξικό Kοινής Νεοελληνικής της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα.
Στην τρίτη φάση, τη φάση της παρουσίασης και της αξιολόγησης (2 ώρες), οι μαθητές/τριες παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους και για τις δύο δραστηριότητες στους συμμαθητές/τριές τους και γίνεται σχολιασμός από την ολομέλεια. Ακολουθεί αξιολόγηση των εργασιών (δεύτερης δραστηριότητας) με σχολιασμό από τις άλλες ομάδες και τον διδάσκοντα στην ολομέλεια και στο wiki της τάξης. Για εργασία στο σπίτι ανατίθεται κάθε ομάδα να εμπλουτίσει τα λήμματά της στο wiki της τάξης και να τα επεξεργαστεί με βάση τις παρατηρήσεις που έγιναν από τον/την εκπαιδευτικό και τους μαθητές/τριες.

Διδακτική Ενότητα→ Νεοελληνική Γλώσσα
↘ Β Γυμνασίου
↘ Από τον τόπο μου σ’ όλη την Ελλάδα
↘ Ζούμε με την οικογένεια
↘ Φίλοι για πάντα
↘ Συζητώντας για την εργασία και το επάγγελμα
↘ Παρακολουθώ, ενημερώνομαι και ψυχαγωγούμαι από διάφορες πηγές
↘ Συζητώντας για σύγχρονα κοινωνικά θέματα
Σκεπτικό-Στόχοι→ Γνώσεις για τη γλώσσα/λογοτεχνία
↘ Λεξιλόγιο - Σημασιολογία
↘ Παραγωγή
↘ Σύνθεση
↘ Σχέσεις λέξεων
↘ Οικογένειες λέξεων
↘ Κειμενικοί τρόποι
↘ Μονοτροπικό
↘ Πολυτροπικό - γνώσεις για τη σημείωση
↘ Γραπτό
↘ Προφορικό
↘ Υβριδικό (μείξη προφορικού και γραπτού λόγου)
→ Γλώσσα και γραμματισμοί
↘ Ψηφιακοί γραμματισμοί
↘ Τεχνική διάσταση
↘ Λειτουργική διάσταση
↘ Πρακτικές γραμματισμού
↘ Ανάγνωση
↘ Γραφή
↘ Επικοινωνία
↘ Κειμενικοί τρόποι
↘ Μονοτροπικό
↘ Πολυτροπικό
↘ Προφορικό
↘ Γραπτό
↘ Υβριδικό
Σύνδεση με άλλο γνωστικό αντικείμενο→ Άλλα γνωστικά αντικείμενα
↘ Εικαστικά
↘ Γεωλογία-Γεωγραφία
↘ Θρησκευτικά
↘ Μουσική
↘ Φυσική
↘ Χημεία
Χώρος→ Εντός σχολείου
→ Εικονικός χώρος
Χρονική διάρκεια7-12 διδακτικές ώρες
Χρονολογία (από)11/2013
Αξιοποίηση των ΤΠΕ→ Εφαρμογές γραφείου
→ Πλατφόρμες wiki, blog, κλπ
→ Λεξικά, σώματα κειμένων
→ Εργαστήριο υπολογιστών
→ Κεντρική προβολή/παρουσίαση