Κατεβάστε το σενάριο

Τεκμήρια

  • Ου μήν αλλά Τεκμήρια [6,23 MB]

Οὐ μήν ἀλλά

  • Δημιουργός: Στάθης Παπακωνσταντίνου

  • Βαθμίδα εκπαίδευσης - Τάξη: Γ' Λυκείου
  • Διδακτικό αντικείμενο: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
  • Διαθεματικό: Όχι
  • Εφαρμοσμένο σενάριο

Το σενάριο στηρίζεται

Περίληψη

Στο σενάριο αυτό, το αδίδακτο κείμενο (Ισοκράτης «Πρός τοῖς Μυτιληναίων ἄρχουσι», 3-4) που χαρακτηρίζεται σχετικά εύκολο για τους «καλούς» μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης, αξιοποιείται πολύπλευρα, ώστε να αναδειχθεί όχι μόνο η «λέξη» αλλά και το «πνεύμα» του κειμένου στο πλαίσιο της ολιστικής θεώρησης για τη γνώση. Χωρίς να αγνοείται η σημασία της γραμματικής και του συντακτικού, θα δοθεί έμφαση στη μετάφραση και στην απόλυτη κατανόηση του περιεχομένου μέσα από την οργανική ένταξη του αποσπάσματος στο συνολικό έργο. Η συγκεκριμένη επιστολή, όπως άλλωστε και οι περισσότερες του ρήτορα, είναι μικρή σε έκταση και επιτρέπει τη συνολική της μελέτη και την κριτική της αποτίμηση. Οι μαθητές, λοιπόν, θα μελετήσουν το κειμενικό είδος της επιστολής και θα αποτιμήσουν τη χρησιμότητά της εντοπίζοντας παράλληλα το πως αυτή διαχρονικά διαφοροποιείται σε σχέση με την εξέλιξη της τεχνολογίας και τις ανάγκες των ανθρώπων. Στη συνέχεια, εστιάζοντας στο περιεχόμενο της συγκεκριμένης ενότητας, θα επιχειρήσουν διασύνδεση του (αδίδακτου) κειμένου με το γνωστό (Φιλοσοφικός Λόγος) και φυσικά με το σήμερα.
Στο επίπεδο της γλωσσικής διάστασης του κειμένου, θα δοθεί έμφαση στη μετάφραση της μετοχής μέσω πολλαπλών δοκιμών (στο κείμενο κυριαρχεί η χρήση της μετοχής) στον εντοπισμό των αντιθέσεων και των συμμετριών μέσω της κατάλληλης «σήμανσης» των λέξεων και στην αποδόμηση του μακροπερίοδου λόγου μέσα από τη δυνατότητα μετακίνησης των λέξεων και την εφαρμογή της μεθόδου «κατά κώλα».
Ο τίτλος του σεναρίου προέρχεται από μια φράση του κειμένου η οποία χρησιμοποιείται συχνά στον αρχαίο λόγο ως τυπικό μεταβατικό σχήμα και συνήθως δυσκολεύει τους μαθητές στην ορθή του απόδοση. Με την επεξεργασία πολλών παραδειγμάτων ωστόσο, αναμένεται να κατανοήσουν τη χρήση του λεκτικού αυτού σχήματος μέσω του οποίου, χωρίς να αγνοείται η βαρύτητα των προηγουμένων νοημάτων δίνεται κάποιο προβάδισμα στα επόμενα.
Σχετικά με το περιεχόμενο και το πλαίσιο συγγραφής της συγκεκριμένης επιστολής, το παρακάτω απόσπασμα από την ιστοσελίδα «Φιλολογικά βήματα στο web» είναι διαφωτιστικό: «Στην επιστολή του «ΤΟΙΣ ΑΡΧΟΥΣΙ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΩΝ» που είναι αρκετά σύντομη, ο Ισοκράτης αναλαμβάνει διαμεσολαβητικό ρόλο για τον επαναπατρισμό του Αγήνορα και της οικογένειάς του στη Μυτιλήνη, που βρισκόταν εξόριστος στην Αθήνα. Ο Αγήνορας, ξακουστός μουσικοδιδάσκαλος, εκπαίδευσε στη μουσική τα παιδιά του Αφαρέα, δηλαδή τους εγγονούς του Ισοκράτη, των οποίων κέρδισε την αγάπη, το σεβασμό και την εκτίμηση. Η είδηση ότι το καθεστώς της Μυτιλήνης, επιχειρώντας ένα φιλολαϊκό άνοιγμα επανέφερε, κάποιους εξόριστους, στους οποίους μάλιστα επέστρεψε και τη δημευθείσα περιουσία, έφερε τους γιούς του Αφαρέα στον Ισοκράτη να τον παρακαλούν να κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να βοηθήσει στον επαναπατρισμό και του δασκάλου τους, στέλνοντας σχετική επιστολή στους άρχοντες των Μυτιληναίων. Η αρχική του άρνηση κάμφθηκε γρήγορα, από τις συνεχείς και φορτικές παρακλήσεις τους.
Στην επιστολή του αυτή, αφού αρχικά εξηγεί το πλαίσιο της συγγραφής της, προσπαθεί με λογικά και συναισθηματικά επιχειρήματα να πείσει το καθεστώς της Μυτιλήνης πως η ανάκληση του Αγήνορα από την εξορία θα είναι μια πράξη σύνεσης και συμφέροντος πρώτα για τους ίδιους. Στο κείμενο είναι φανερή η διστακτικότητα του ρήτορα που τελικά επιλέγει την εναλλαγή των επαίνων και των φιλικών παραινέσεων και προτροπών που γίνονται, βέβαια, με τρόπο άμεσο, αλλά σαφώς διακριτικό».
O χρόνος συγγραφής της συγκεκριμένης επιστολής δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με ακρίβεια, ωστόσο κάποιες πληροφορίες από το ίδιο το κείμενο που αναφέρονται στον ίδιο το ρήτορα μπορούν να αξιοποιηθούν από τους μαθητές προκειμένου να συνθέσουν τα χρονικά πλαίσια στα οποία τοποθετείται η συγγραφή της επιστολής (terminus ante quem & terminus post quem).
Το γεγονός ότι από την κλασική αρχαιότητα μας χωρίζει χρονική απόσταση 2.500 χρόνων περίπου έχει δημιουργήσει την αίσθηση σε πολλούς ότι είναι τόσο μακρινή και τόσο ξένη προς τη σημερινή πραγματικότητα σε σημείο μάλιστα κάποιοι να αναρωτιούνται και για τη σκοπιμότητα της συστηματικής ενασχόλησής μας με αυτή, προβάλλοντας τις υπερβολές του σχολαστικισμού. Έχουμε πράγματι τόσο πολύ εξελιχθεί κοινωνικά σε σχέση με την κλασική αρχαιότητα, έχουμε βελτιωθεί ηθικά, έχουμε αλλάξει άρδην συνήθειες και πρακτικές, ώστε να θεωρούμε τον αρχαίο κόσμο «νεκρό»; Η μήπως μέσα από τη μελέτη των αρχαίων κειμένων ανακαλύπτουμε έναν κόσμο ζωντανό, έναν κόσμο με δυναμική και παλμό, τον δικό μας, βαθιά ανθρώπινο κόσμο; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα καλούνται να δώσουν οι μαθητές, μέσα από την επαφή τους με ένα μικρό κείμενο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, όχι από τα πολυδιαβασμένα, το οποίο συνειρμικά θα τους μεταφέρει στο παρόν και στη σύγκριση ανάμεσα στους δυο κόσμους.

Διδακτική Ενότητα→ Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
↘ Γ Λυκείου
↘ Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Θεωρητικής Κατεύθυνσης (αδίδακτο)
Σκεπτικό-Στόχοι→ Γνώσεις για τον κόσμο
↘ Ανθρώπινες σχέσεις-Πόλεμος/Ειρήνη-Ο Ξένος/Άλλος
↘ Άτομο-κοινωνία, στάσεις ζωής
↘ Πολιτισμός-Τέχνη
↘ Πόλη
→ Γνώσεις για τη γλώσσα/λογοτεχνία
↘ Σύνταξη
↘ Μετοχή
↘ Επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις
↘ Λεξιλόγιο - Σημασιολογία
↘ Πολυσημία
↘ Σχέσεις λέξεων
↘ Γραφή
↘ Ορθογραφία
↘ Κειμενικά είδη
↘ Πολιτικού λόγου/ρητορικά
↘ Ρητορικά
↘ Συγγραφέας
↘ Ισοκράτης
↘ Γραμματολογικές περίοδοι
↘ Κλασική εποχή
↘ Τεχνικές/τρόποι γραφής
↘ Σχήματα λόγου
↘ Διακειμενικότητα
→ Γλώσσα και γραμματισμοί
↘ Ψηφιακοί γραμματισμοί
↘ Τεχνική διάσταση
↘ Λειτουργική διάσταση
↘ Κριτική διάσταση
↘ Πρακτικές γραμματισμού
↘ Ανάγνωση
↘ Γραφή
↘ Επικοινωνία
↘ Κειμενικοί τρόποι
↘ Γραπτό
↘ Κειμενικοί τύποι
↘ Επιχειρηματολογία
↘ Ανάλυση διαδικασίας
↘ Κειμενικά είδη
↘ Επιστολές/προσκλήσεις
↘ Σχολιαστικά/επιχειρηματολικά/γνώμης
↘ Πολιτικού λόγου/ρητορικά
↘ Ανάγνωση
↘ Σιωπηλή κατ' ιδίαν ανάγνωση
↘ Συζήτηση
↘ Παραγωγή κειμένου
↘ Πολυτροπικό (ψηφιακό) κείμενο
↘ Προφορικό κείμενο
↘ Συνεργατικό κείμενο
Χώρος→ Εντός σχολείου
→ Εκτός σχολείου
→ Εικονικός χώρος
Χρονική διάρκεια7-12 διδακτικές ώρες
Σχόλια πάνω στη χρονική διάρκεια

Μετά την εφαρμογή διαπιστώθηκε ότι απαιτούνται περίπου 8 διδακτικές ώρες.

Χρονολογία (από)18/11/2014
Χρονολογία έως04/12/2015
Σχολική μονάδα

2ο Γενικό Λύκειο Σερρών

Αξιοποίηση των ΤΠΕ→ Περιβάλλοντα διδασκαλίας / εξάσκησης
→ Εφαρμογές γραφείου
→ Διαδίκτυο ως μέσο πρακτικής γραμματισμού
→ Περιβάλλοντα σχεδιασμού
→ Πλατφόρμες wiki, blog, κλπ
→ Λεξικά, σώματα κειμένων
→ Εργαστήριο υπολογιστών
→ Κεντρική προβολή/παρουσίαση
→ Φορητοί υπολογιστές